دهم اکتبر روز جهانی لغو مجازات اعدام است. بشر در تاریخچه خود برای مقابله با معضلات و نقض قوانین زندگی جمعی و فردی و دولت‌ها با هدف حفظ وضع موجود و برطرف کردن هرگونه خطر از حیطه حاکمیت خود، به وضع قوانینی پرداخته است. در این میان سنگین‌ترین و خشن‌ترین کیفر مجرمان و متهمان اعدام است. اعدام در اکثر کشورهای جهان رایج و به شیوه‌ها و هدف‌های مختلف انجام می‌شود.
بشر در دوره‌های نخستین حیات خود، شناخت ساده‌ای از پدیده‌های طبیعت و محیط زندگی خود داشت. بنابراین دانش سطحی و تجربه اندک‌اش به او اجازه کشف قوانین تعلیم فرد و جامعه و مهار و تغییر طبیعت را نمی‌داد. جامعه، حکم طفلی خردسال را داشت که قانون تعلیم و تربیت برای او تشویق و تنبیه است. مجازات و تنبیه ناقضان قانون و برهم‌زنندگان نظم عمومی، به ویژه مجازات‌های سختی همچون اعدام و قطع اعضای بدن، شیوه رایج برای برحذر داشتن مردم از نقض قانون و برهم‌زدن نظم موجود بود.
حاکمان و غارتگران هر آنگاه که پایه‌های حاکمیت‌شان را در خطر می‌دیدند، مجازات‌های اینچنینی را شدیدتر بازنویسی می‌کردند. اکنون در شروع هزاره سوم، رشد وسایل تولید و فوران اطلاعات و آگاهی مردم، استفاده از احکام غیرانسانی و ضدبشری را برای حکومت‌ها پرهزینه ساخته است. در چنین فضایی و در سایه مواد بیانیه حقوق بشر است که گروه‌های حقوق‌بشری در یک حرکت هماهنگ برآنند تا قانون مجازات اعدام را در جهان ممنوع سازند؛ ولو اینکه برخی دولت‌ها را خوش نیاید و در این مسیر همچنان سنگ‌اندازی کنند.
سازمان ملل و لغو مجازات اعدام
سازمان ملل متحد برای توقف مجازات اعدام به عنوان اولین قدم برای لغو کامل آن، اولین بار در سال ۲۰۰۷ و دومین بار سال ۲۰۰۸ در مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌هایی را به تصویب رسید. دبیرکل سازمان ملل نیز در سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۰ طی گزارشی آخرین تحولات مربوط به توقف و لغو اعدام در کشورهای مختلف را به مجمع عمومی ارائه کرد. در این قطعنامه‌ها ضمن تاکید بر توقف مجازات اعدام، گفته شده مجرم، به اعتبار انسان بودن، دارای حق حیات و بسیاری حقوق دیگر است و قانونگذار و سیستم قانونگذاری، حق سلب این حقوق را از فرد به صرف مجرم بودن و ارتکاب جرم ندارد. دومین پروتکل الحاقی به میثاق بین‌المللی حقوق سیاسی اجتماعی درباره لغو مجازات اعدام نیز سال ۱۹۸۹ به تصویب مجمع عمومی رسید.
ده‌ها نهاد مدافع حقوق بشر ۱۶ سال پیش تصمیم گرفتند در ائتلافی جهانی، دهم اکتبر برابر با ۱۸ مهرماه را به عنوان روز جهانی لغو مجازات اعدام نام‌گذاری کنند، با هدف تلاش برای لغو این مجازات در سرتاسر جهان. مجازاتی که به گفته مدافعان حقوق بشر «غیرانسانی است و ناقض حق حیات»؛ مجازاتی که سالانه جان صدها تن را در ایران می‌گیرد.
به گفته رها بحرینی پژوهشگر امور ایران در عفو بین‌الملل «اکنون بیش از دوسوم کشورهای جهان مجازات اعدام را در قانون یا در عمل لغو یا متوقف کرده‌اند. متأسفانه کشور ایران همچنان از پیشرفت جهانی به سمت لغو مجازات اعدام بسیار عقب مانده است و به طور مشخص در سال ۲۰۱۷ مسئول ۵۱ درصد از کل اعدام‌های جهان بوده است .
ایران بر سکوی دوم اجرای حکم اعدام
در سال ۲۰۱۷ میلادی تنها ۲۳ کشور جهان مجازات اعدام را اجرا کردند که در این میان ایران پس از چین بر سکوی دوم جهان ایستاد با ۵۰۷ اعدام که به مراتب بیشتر از تعداد اعدام‌ها در کشورهای بعدی یعنی عربستان٬ عراق و پاکستان بود.
در روز جهانی لغو مجازات اعدام ، دهم اکتبر امسال، بر شرایط محکومان به اعدام، زندگی زیر سایه سنگین مرگ، تمرکز دارد. به نوشته وب‌سایت ائتلاف جهانی علیه اعدام، هدف از این انتخاب، افزایش آگاهی عمومی درباره شرایط زندگی این محکومان است؛ شرایطی به‌غایت غیرانسانی.
به گفته یکی از اعضای ائتلاف جهانی علیه مجازات مرگ، «تاکنون بیشتر توجه روی مسئله اعدام بود که مجازاتی غیرانسانی است، اما قسمت عمده غیرانسانی بودن این مجازات مربوط است به شرایط زندانیانی که محکوم به اعدام‌اند. در ایران افرادی که به اعدام محکوم می‌شوند، می‌توانند از چند روز پس از محکومیت تا چند سال در زندان بمانند. اکثر این افراد پس از دستگیری در دوره مقدماتی، به وکیل دسترسی ندارند و در بازداشتگاه‌ها، برای گرفتن اعتراف مورد شکنجه قرار می‌گیرند و بسیاری از احکام اعدام بر اساس اعترافی است که با اجبار از این افراد گرفته شده است و این غیرقانونی است».
اما آنچه که تجربه‌اش شاید سخت‌تر و هولناک‌تر از تحمل این شرایط باشد، کابوسی است که شب و روز محکومان به اعدام را فراگرفته، بازسازی صحنه اعدام و نحوه مرگ با طناب دار در تاریکی بامدادی سرد .
ایران و اعدام کودکان
جاوید رحمان می‌گوید در سال جاری میلادی دست‌کم چهار مجرم نوجوان در ایران اعدام شدند که البته با اعدام زینب سکانوند این تعداد یک هفته پیش به پنج مورد رسید.
به گفته مدافعان حقوق بشر، در روز جهانی لغو مجازات اعدام ، ده‌ها مجرم نوجوان دیگر هم در انتظار اجرای حکم اعدام خود در زندان‌های ایران به سر می‌برند. محکومانی که در زمان ارتکاب جرم کمتر از ۱۸ سال داشتند و اعدام آنان کنوانسیون حقوق کودک را نقض می‌کند. افرادی که تولد ۱۸ سالگی‌شان آغاز مرحله جدید زندگی‌شان نیست، بلکه آغاز شمارشی ست معکوس برای مرگ‌شان.
علاوه بر این مقام‌های قضایی ایران در برخی موارد احکام اعدام را در خیابان‌ها و میادین شهرها و روستاها در مقابل چشمان خیره شهروندان، کودکان و بزرگسالان، اجرا می‌کنند.
امسال دهم اکتبر ر روز جهانی لغو مجازات اعدام در حالی فرا رسیده که ۱۰۷ کشور جهان مجازات اعدام را برای همه جرایم لغو کرده‌اند و ده‌ها کشور دیگر هم سال‌هاست که این مجازات را اجرا نمی‌کنند اما ایران از نظر سرانه اعدام همچنان بر سکوی اول جهان ایستاده است.
